Mieszkańcy Lubelszczyzny w armii carskiej

Mieszkańcy Lubelszczyzny w armii carskiej

                                                                 People of Lublin voivodeship in tsar army 1832-1915

Publikowane na stronie rejestry rekrutów i  poborowych pochodzą przeważnie z akt Urzędu Gubernialnego Lubelskiego do Spraw Powinności Wojskowej, zespołu nr 175 przechowywanego w Archiwum Państwowym w Lublinie. Ten ogromny zespół liczy 876 jednostek. Wśród zgromadzonych w tym zespole akt znajdziemy m.in.  raporty z prowadzonego poboru, rozporządzenia i okólniki organizujące pobór, dokumenty związane z wyznaczeniem lekarzy, dostawy koni do wojska, odwołania od poboru, odroczenia i ulgi ze względu na różne zaistniałe sytuacje, sprawozdania związane z transportem rekrutów, kontrolą rezerwistów, sprawy związane z powołaniem żołnierzy pospolitego ruszenia lub utworzenia zapasowych batalionów, przepisy regulujące mobilizację itp. Inwentarz zespołu przetłumaczony z języka rosyjskiego został udostępniony na stronie projektu – LINK

W związku z licznymi pytaniami kierowanymi poprzez pocztę jak też w trakcie spotkań LTG, dotyczącymi służby mieszkańców Lubelszczyzny w armii carskiej na przełomie XIX-XX wieku informujemy że w przechowywanych źródłach w Archiwum Państwowym w Lublinie nie odnaleźliśmy ksiąg wymieniających rekrutów w taki sposób, jak w okresie 1832-1870 i w związku z tym, istnieje duże prawdopodobieństwo że księgi te nie przetrwały do naszych czasów. Dlatego chcąc wypełnić powstałą lukę, korzystamy z materiałów pośrednich jak np. Wykazy spraw kierowane do Lubelskiego Urzędu Gubernialnego ds. Powinności Wojskowej w latach 1874-1915 (na stronie zakładka: Wykaz spraw) lub inne materiały (często opisowe), odnalezione w trakcie prowadzonych kwerend a udostępnione na stronie projektu w zakładce: Artykuły.  Zachęcamy do korzystania z udostępnionych opracowań.

Jednocześnie informujemy że Archiwum Państwowe w Lublinie skanuje zespół nr 175 i pliki udostępnia na stronie – LINK

Akta z sygnatur od 803 do 876 pochodzą z lat 1833-1874 i terytorialnie są związane z województwami lubelskim i podlaskim oraz z guberniami lubelską, podlaską i siedlecką. W zależności od okresu pochodzenia ksiąg, były one wytworzone przez różne organy m.in. Komisję Zaciągową Województwa i Guberni Lubelskiej, Urząd Rekrucki Guberni Lubelskiej, Komisję Zaciągową Województwa i Guberni Podlaskiej oraz Siedlecki Tymczasowy Urząd Rekrucki. Komisje działały do 1844 roku a urzędy rekruckie od 1845 do 1874. Po reformie administracyjnej w 1874, gubernialne urzędy rekruckie zostały zastąpione przez urzędy gubernialne do spraw powinności wojskowej, które funkcjonowały do pierwszej wojny światowej.

Zapraszamy do galerii zdjęć.

W lipcu 2019 roku członkowie i sympatycy Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego podjęli się opracowania bazy danych w ramach projektu „Mieszkańcy Lubelszczyzny w armii carskiej 1832-1915. Zakończenie prac nad projektem przewidujemy na I połowę 2022 roku.

Pragniemy aby powyższa strona stała się miejscem, gdzie każdy badacz dziejów rodzinnych, mający przodków czy krewnych w armii carskiej mógł odszukać odpowiednie potwierdzenie w materiale źródłowym. Projekt składa się z dwóch części. Trzon główny tworzy baza lubelskich rekrutów. Od lipca 2019 roku zbieramy informacje o miejscach przechowywania odpowiednich dokumentów, wykonujemy kopie na podstawie których opracowujemy indeksy i udostępniamy je na stronie. Druga część, niemniej ważna, to przeprowadzenie spotkań tematycznych, na które zapraszamy ludzi nauki oraz tych badaczy rodzinnych, którzy przedstawią uczestnikom spotkań dzieje wojskowości czy też losy poszczególnych członków rodziny, którzy służąc najpierw w armii carskiej, tuż po odzyskaniu niepodległości stanowili zalążek przyszłego Wojska Polskiego. Informacje o planowanym spotkaniu znajdą Państwo na stronie w dziale „Aktualności”, stronie głównej Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego oraz na Facebooku organizacji. 

Dotychczas odbyły się następujące spotkania:

1. Spotkanie z dnia 22.09.2019,prof. Jacek Legieć wykład pt. „Pobór rekrutów z Królestwa Polskiego do armii carskiej w latach 1874-1914„.

2. Spotkanie z dnia 15.11.2019, Ewa Bajkowa wykład pt. „Z armii carskiej do wolnej Polski. Niezwykłe losy majora Mieczysława Basiewicza„.

3. Spotkanie z dnia 22.01.2020, Grzegorz Sztal wykład pt. „Rola fotografii w powstaniu styczniowym„.

W związku z powyższym, jeśli mają Państwo ochotę przystąpić do zespołu indeksacyjnego i wziąć udział w tworzeniu wielkiego projektu pn. „Mieszkańcy Lubelszczyzny w armii carskiej 1832-1915” oraz poznać inne rodzaje źródeł historycznych, które w wielu przypadkach uzupełniają informacje zawarte w aktach stanu cywilnego a nie raz, także dostarczają więcej informacji niż wspomniane wcześniej źródła, to zapraszamy do kontaktu.

Chętnie poznamy także Państwa warsztat badawczy w opracowaniu dziejów całej rodziny, jak  też poszczególnych jej członków w kontekście służby w armii carskiej. Otrzymujemy liczne zdjęcia Państwa krewnych w mundurach carskich oraz kopie dokumentów potwierdzających służbę w armii.  Proponujemy Państwu możliwość umieszczenia tych dokumentów, zdjęć, wspomnień, opisów itp. w bazie lubelskich rekrutów co wspaniale uzupełni zebrane tam informacje. 

Adres pod który prosimy się zgłaszać to lubelskietg@interia.pl

W pierwszej kolejności opracowane zostaną zbiory z lat 1832-1855 (1866). W drugim etapie planowane jest opracowanie list poborowych dla okresu do 1915 roku. W materiale źródłowym występuje luka, kiedy to po przegranej wojnie krymskiej w 1856 roku, carat przystąpił do reformy armii i w związku z tym pobór w całym Imperium Rosyjskim został wstrzymany na okres 3 lat. W wyniku rewolucyjnych nastrojów w Królestwie Polskim, pobór na tym terenie został dodatkowo odroczony na kolejne kilka lat i dopiero w 1865 r. ponownie nastąpił zaciąg do armii rosyjskiej i taki stan przetrwał do ostatniego poboru w 1915 roku.

Pracując nad listami poborowych trafiliśmy na różny stan zachowania źródeł dla okresu od 1834 do 1855. Przeważnie w Archiwum Państwowym w Lublinie dla poszczególnych roczników są zachowane spisy alfabetyczne i formularne. Pierwszy spis podaje numer w spisie formularnym, wymienia rekruta z imienia i nazwiska, obwód (odpowiednik dzisiejszego powiatu) z którego nastąpił pobór oraz jednostkę wojskową do której został skierowany. Druga cześć, tj. spis formularny jest rozszerzeniem informacji o rekrucie ale o tym napiszę poniżej. Niestety trafiają się takie roczniki, gdzie brakuje jednego spisu, bądź spis jest niekompletny. W opisywanym okresie większość ksiąg powstała w języku polskim, dopiero od 1849 roku spis formularny jest tworzony w języku rosyjskim zaś spis alfabetyczny po polsku. W późniejszych latach spotkamy tylko język rosyjski.

Z punktu widzenia genealoga, historyka, badacza wojskowości itd. informacje zawarte w spisach są pierwszorzędne. Obok podstawowych informacji o rekrucie jak: imię, nazwisko, wiek, imię ojca, miejsce zamieszkania, stan społeczny i zawodowy, stan cywilny, badacz znajdzie tam też rysopis rekruta. Zatem mamy podany wzrost, kolor włosów, brwi, oczu, kształt nosa, ust i twarzy oraz znaki szczególne.  Jedna z kolumn informuje nas o umiejętnościach poborowego. Zatem dowiemy się czy poborowy potrafił pisać i czytać a jeśli tak, to w jakim języku. Ostatnia kolumna zawiera adnotacje o posiadanych przy sobie środkach finansowych. Często napotkać można urzędową adnotację w postaci numeru i tutaj należałoby odszukać odpowiednią korespondencję w zachowanych aktach urzędu. Bywa, że w spisach alfabetycznych lub formularnych odnotowano datę zgonu.

Większość informacji z ksiąg poborowych znajdzie się w opracowywanej bazie poborowych. Pracujemy także nad opublikowaniem zdjęć ale w tej chwili ze względu na pewne ograniczenia finansowe musimy temat odłożyć na późniejszy okres.

Z powodu dużego zainteresowania projektem oraz pracami związanymi z koordynacją i indeksacją, nie jestem w stanie wysyłać zdjęć z interesującymi Państwa fragmentami.  Wykorzystując informacje z bazy lubelskich rekrutów, mogą Państwo w łatwy sposób uzyskać dobrej jakości kopię z archiwum państwowego.

Jednocześnie prosimy zgłaszać zauważone pomyłki. Staramy się aby do bazy przedostało się ich jak najmniej ale pracujemy na piśmie odręcznym i nie zawsze wszystko jest czytelne.

Wykaz materiałów na podstawie których budujemy bazę lubelskich rekrutów:

  1. AP Lublin zesp. 175 tj. Urząd Gubernialny Lubelski ds. Powinności Wojskowej. 
  2. AP Lublin zesp. 172 tj. Naczelnik Wojenny Oddziału Lubelskiego.
  3. AP Lublin zesp. 115 tj. Komisja Województwa Lubelskiego i Rząd Gubernialny Lubelski.

Adres do kontaktu:  lubelskietg@interia.pl